Речник на Патриарх Евтимий
аще  
аще съюз част (265) I. Съюз 1. Условен, ако. Слн͠ца же свѣтлѣшїа прпⷣбныѫ бѫдеⷮ памѧⷮⷮ параскев, аще пѡ дрѡбнꙋ тоѫ съповѣмы жтїе, дѣанїа же  хѡжденїа ꙗже рⷣа хв͠ы поⷣѧть любве Петк 74r.20 Он же  въ семꙿ своего владыкѫ гласѹ повнѹѧ сѧ бѣ, велѧщѹ: „аще гонѧть вас ѡт града сего, бѣгайте въ дрѹгый ЙР 12.25 Тако м велкыⷯ богѡвь неⷣл, аще мене послѹшаеш,  с͠нѹ ц͠ревѹ ѻбрѹнцѹ те ꙋстрою Нед 605v.10 Същото значение и в Петк 74r.5 74v.22 74v.23 80r.26 80r.27 (3) 80r.28 (2) 80v.5 81r.3 81r.5 82r.8 ЙР 5.6 6.29 10.30 17.6 18.17 19.27 19.30 ИМ 162r.8 162r.11 164v.21 164v.30 165v.9 165v.11 167r.28 167v.21 168r.13 168v.26 170v.3 172r.15 174r.26 174v.17 Филот 82.10 82.26 83.21 84.19 84.28 91.15 91.16 (2) 93.4 94.6 96.20 Конст 431r.33 431v.22 436r.3 436v.15 Нед 605v.28 605v.29 606v.33 607v.2 609v.5 609v.7 ЙП 184.30 188.9 188.21 189.8 189.10 190.19 190.31 191.20 I Никод 206.17 206.19 207.13 210.34 210.35 211.23 214.11 216.25 216.30 216.34 217.5 219.25 Кипр 226.21 227.5 228.28 232.22 233.13 234.19 235.4 236.23 236.27 237.19 238.2 238.11 Антим 241.6 241.22 241.26 242.2 242.20 244.27 244.29 245.26 246.27 249.22 250.2 250.7 251.1 Теоф 277.6 ЛЙЗ 299.1 299.4 300.7 300.20 304.8 СВВ 394.25 Яков 310.1 312.8 МЕ1-3 339.22. аще... аще л При съпоставка на повече от едно условия, ако... ако ли. н͠нꙗ стѣ ꙁрте с͠тѹю троцѹ. аще ѹбѡ б͠в ѹгодно вѣсте наше потъщанїе  ѹставь, ꙁвѣщенїе подадте намь. аще л то недостатьно ѻстало ⷭ, вы̏ ꙗко стнѹ вѣдеще справте Конст 431r.10, 431r.12 аще єднодвжна мысль въсе състав вънеꙁаапѹ проде, – єже ꙗко немощно мню, аще не сѹщѹ двжѹщѹ, – аще л ѹбѡ съвѣтомь оть пръвыхь  въ срѣднхь  до послѣднхь, късненїю сѹщѹ мнѡгѹ, како творьць не въꙁбран? I Никод 209.28, 209.29, 209.30 Таже дїакѡн ѡтходт къ наставнкѹ  цѣлѹет онь свѧтое еѵаг͠гелїе, аще ест(ь) тѹ ꙗвѣ ꙗко; аще л нѣст(ь), цѣлѹет то свѧщеннкъ ЛЙЗ 291.21 (2) Същата употреба и в Нед 609r.38 609r.41 ЙП 192.8 192.9 I Никод 217.21 217.24 II Никод 223.6 223.8 223.10 223.11 Кипр 233.25 233.28 Антим 241.4 (2) 243.17 243.18 ЛЙЗ 293.26 (2). аще л (же) Ако ли, ако пък, ако ли пък. Аще л по свѧщенньствѣ въ сїе въпаднет, по раꙁꙋмꙋ, єгоже прѣдрекохѡм л по невѣдѣнїю л ѡт ного наꙋень бывь, не быт ꙁлѹ, да прїмет ꙁапрѣщенїе II Никод 223.21 Аще л же ст(ь) нѣкоторый съкръвень ѹмь въ нхь, множайш ѡт стлъковавшїхь тѣхь, молм се навыкнѹт ѡт вась  ть Антим 241.20 Аще л же где  нѣцї сѫтъ по срѣд() нас, боѫще сѧ твоего мене, мала нѣкаа ꙁбраннаа ѧсть, сѣмѧ благословено, скрѡвще съкровенно, тебѣ едномꙋ вѣдомѡ  хранмо МЕ1-3 340.11 Същата употреба и в ИМ 170r.4 I Никод 207.9 209.32 II Никод 223.15 223.25 Филот 83.4 83.7 83.10 Антим 245.12 ЛЙЗ 293.30 304.11 МЕ1-3 337.7. аще л н Ако ли не. сѹгѹбѹ м ꙗꙁвѹ сътвор вна вашего прѣрѣканїа. сего рад самѻго мохь нананї помощнка  сп͠са въсѣхь б͠а творѹ свѣⷣтелꙗ, прѣстат вамь ѿ таковаго прѣрѣканїа. аще л н, велї трѹдь намь хощете сходатаствоват, себѣ же не малѹ млъвѹ  стѹдь прѣмнѡгь Конст 429v.26 ꙗко да  аꙁь нѣкою сладость стаго свѣта  жтїа беꙁмлъвнаго наслажⷣꙋ се. аще л н, стенат нѹжⷣа  слъꙁт Конст 429v.35 2. Условно-отстъпителен, ако и, ако даже, ако ще да, дори и ако. Покланꙗем же се ѡбраꙁꙋ ьⷭтнаго кртⷭа аще  ѿ ные вещ бѹдеⷮ. не вещь потающе ИМ 166v.25 нъ аще  тьмам мѹкы ные ѹмыслш м... въ скорѣ ме къ желаемомѹ ѿслш, ємѹже жвѹ  двжѹ се  єсмь Нед 609v.9 Аще бо Данїль въ помощь аг͠гела потрѣбова  лїа  Петрь  ны мнѡѕ ѡт светыхь, мнѡжае пае мы. I Никод 209.2 Същото значение и в ИМ 169r.8 Филот 85.2 90.16 (2) Нед 610v.9 610v.16 610v.27 610v.28 Мих 173.8 ЙП 184.1. 3. Отстъпителен, макар, макар и, ако и да, въпреки че. рѫкѡвѡдствꙋеть на лꙋꙿшаа  блажашаа • аще бѡ  не по лѣпотѣ, ѻбае достоть  намъ то любѡ клюмо то прнест Петк 74r.25 Нѣст(ь) л се подобїе, аще  не рѫкотворено ЙП 194.1 Вторый же бракь, аще  прощень бысть, нъ ꙁапрѣщень быст(ь) Антим 248.5 Същото значение и в Петк 81r.3 81r.11 81v.29 82r.9 ЙР 11.32 19.27 ИМ 162r.20 163r.29 166v.25 170r.13 171r.15 171v.11 Филот 84.24 90.2 98.27 Конст 431r.21 Нед 603v.40 603v.41 I Никод 215.6 II Никод 221.14 221.17 223.13 Кипр 232.18 Антим 240.8 244.16 245.10 ЛЙЗ 286.14 МИнд.1-2 347.3 347.17 МС 351.10. аще л Ако и да, макар и да. Аще л  ѿ подобающаго далеⷱ нѣгде ѻстанеⷨ, простть намь блаженаа ѡна д͠ша  вьсѣкое сладост спльннаа ꙗко ѡ͠целюбьꙁныⷨ едѡмь ИМ 162v.1 4. В изяснителни и въпросителни изречения, ако (ли). Аще ѹбо ⷭ н͠бѻ по вашемꙋ словꙋ дѣло лꙋкавааго, како бл͠гы б͠ь на нб͠сеⷯ поваеⷮ съдѣаныⷯ ѿ лꙋкаваго ИМ 164v.26 Какоже л  велкы ѻнь  въселнꙿскы събрат хотѣше съборь  ѿ нго блⷭвенїа спⷣобт се. аще не спⷣоблꙿ се б кр͠щенїа дарѹ Конст 437v.21 аще се, како покаанїю подлежеть? Антим 244.31 Същото значение и в ИМ 165v.19 165v.29 166r.3 166r.4 166r.17 166r.22 167r.13 167r.19 167r.23 167r.31 167v.4 167v.9 169r.14 169r.22 169r.23 170r.13 170v.10 Нед 604r.6 604r.11 Мих 175.12 I Никод 206.6 213.9 213.12 II Никод 222.28 Антим 246.12 249.8 249.13. 5. Ограничителен, ако не, освен ако не. нъ  скврънны дїоклтїань скврънным свом слѹгам мое скааше ѹбїство, аще не б͠жїм сѹдбам покръвень быт хотѣхь,  ненааемое сп͠сенїе полѹхь Конст 425r.2 нъ понже се̏ невъꙁможно быт сѹдхь неꙋклоньнь  ꙁвѣстьнь нь дръжат се, аще не въ кѹпѣ въс епⷭкѡп съберѹт се,  къжⷣо прлное с͠тѣшї вѣрѣ расѹжⷣенїе сътвореть Конст 431v.37 Невъꙁможно бѡ ст(ь) намь вѣдѣт прѣнебесныхь ѹмѡвь танꙿства  светѣйшаа тѣхь съвръшенїа, аще не нѣгде рееть кто єлка рад тѣхь нас, ꙗко своа добрѣ вѣдѣт богонаелїе наѹ I Никод 207.20 Същото значение и в Конст 432v.36. 6. Разделителен, или... или, дали... дали, ако... или. Схь рад мⷱньскые страдбыѕѣлны, стрⷣалььскые борбы свѣтлы, аще мѹжерееш, аще жены, аще  младые дѣт. въс доблстьвнына врага поставше побѣды. въсѣхь ѡбщї подвгь. Нед 604r.32, 604r.33 (2) нѫ ѡт многа, да рекѫ, бѣсованїа творѧще рѫнаа блѫжденїа, аще  не съвръшено стеенїе. нѫ нѣкако ꙗко вода стеет ѡт ѹда съ сладострастїемь, аще таковомꙋ тако съ скотѡм л мѫжьскым полом бѫдет, достот л сх въꙁводт на свѧщеньство, л н? II Никод 221.6, 221.7 аще къто нъ Като никой друг. Сегѡ ѹбо блаженаго рѻдтелїе, ѿ ѕѣлѡ нарѻтыⷯ сълꙋше се · б͠голюбьꙁн же аще  кто нь,  въ въсѣхь ѹсрⷣьствꙋюще ꙁаповѣдеⷯ г͠нхь ИМ 162v.7 Петрѹ нѣкоемꙋ тѣмь прⷣѣстателꙿствꙋющꙋ, Мѹжꙋ добродѣтелнꙋ  нарѡтѹ, Кроткꙋ же  цѣломѹдрьнꙋ аще кто нь ИМ 173r.21 мь же наѧлствовааше Ѳеодѡрь нѣкто, мѫжь благоговѣнь  ьстень, благоьствꙿ же  вѣрень аще кто нь, храберь въ бран  въꙁрастомь красень Филот 96.29 II. Част. 1. Неопределителна в съчетания от типа же аще, деже аще, лко аще же аще сътворть вѡлю ѡ͠ца моего же ⷭ на н͠бсеⷯ, ть м брать  сестра  ѿц͠ь ⷭ ИМ 165r.1 ѹѧй  въспомнаѧ въсѣ, єлка аще слышть ѡт сына, дѹхъ благый, наставлѣѧй на въсѣкѫ стнѫ  ѹтвръждаѧй въсѧ вѣрѹѫщѧѧ къ раꙁѹмѹ неблаꙁньномѹ ЙП 186.31 Амнь глаголю вамь, деже аще проповѣсть се еѵаг͠гелїе се вь всемь мрѣ,  еже сьтвор с, глаголано бѹдеть вь паметь ее Теоф 276.21 Същото значение и в ИМ 170v.3 Филот 82.11 82.13 92.24 98.11 Нед 606r.22 608r.5 609v.12 Мих 178.27 ЙП 202.3 I Никод 218.18 Кипр 232.24 232.25 234.27 ЛОглаш 381.25 Яков 323.3. 2. Въпросителна, дали. Цр͠ю же недоѹмѣющѹ ѻ схь,  сѹщхь съ нмь въпрашающѹ аще то  ти̏ вдеть. въсѣм же єдногласно тожⷣе вдѣт сповѣдавшемь Конст 426r.27 аще ѡбраꙁь божїй мѹть ꙗкоже словеснаа тварь? I Никод 206.4