Старобългарски речник
дрьжат 
дрьжат -дрьжѫ -дрьжш несв 1. Държа в ръце дръжалъ есі рѫкѫ деснѫѭ моѭ СП 72.23 поставь болѧщааⷢ҇ прѣⷣ҇ олътаремь. дръжѧща свѣщѧ. ꙇ поклоньша сѧ. въшⷣ҇е въ олътⷬ҇а СЕ 38b 6 ꙗв же сꙙ дꙗволъ о деснѫѭ дръжꙙ меь. о лѣвѫѭ же ꙁм С 76.5 прде блѫднца стьклѣнцѫ мура дръжꙙшт С 408.11 Образно. вьсѫ тьмѫ отъгон отъ вьсел҄енꙑѧ. нѣстъ тъмꙑ по н҄емь тъма го не омратъ. рѣка не ставтъ. море дръжат не можетъ С 509.7 2. Задържам някого против волята му, принудително [в тъмница] варааввѫ бо въ раꙁбо мъше дръжашꙙ.  молꙗахѫ плата пѹстт  С 398.9—10 прставꙿнкъ нѣкоторꙑ бѣ тѹ дръжꙙ повньнааго. аште не повелѣно м бѫдетъ рее не спѹштѫ С 310.21 дрьжмꙑ м ед ὁ κατεχόμενος Този, който е хванат, задържан; затворник не бѣ длъженъ хъ. н дръжмъ бѣ. прде. жладе сьмрꙿтѭ. ꙁа дръжмааго. да оного отъпѹсттъ. отъ сьмрьтьнꙑхъ ѫꙁъ С 494.10 Задържам, спирам. вдте ꙗко же рее онъ влъхвъ. сътвор влъхвованмъ.  дръжтъ насъ посрѣдѹ рѣкꙑ С 151.6 3. Държа под своя власт, управлявам, владея ѣко тꙑ дръжш.  црствѹеш на насъ СЕ 56а 26 твоеѭ дръжавоѭ дръжш тварь. ꙇ твомь промꙑшленемь. строш весь мръ СЕ 3b 23  слꙑшал сте сергꙗ. савратьскѹо҄ум племен кнꙙꙁа поставьна. велкомъ родомъ. въ еноꙁдронѣхъ.  междѹрѣ область дръжавъ. отъ прѣдѣла срак҄ньска С 566.21; т ако го же аран до етꙑръ десꙙтъ лѣтъ правовѣрънꙑхъ цръкв дръжашꙙ ... не тъьѭ  цръкъвъ нъ  ꙁ града ꙁгънан бꙑшꙙ С 200.26 дрьжѧ м ед ὁ κρατῶν, [ὁ] κατέχων Владетел раꙁѹмѣемъ тѧ дръжѧщааго родъ непрмѣснънꙑ. такожде  моръскаа страна СЕ 1а 14 даждъ м сего странꙿнааго ... съмрьтѭ мѫштааго жт.  дръжꙙштааго вьсѣьскаꙗ С 455.7 Заемам място, длъжност и под. ꙇ пршедъ ꙁъвавꙑ тѧ  оного реетъ т. даждъ семѹ мѣсто.  тогда наьнеш съ стѹдомъ послѣдьнее мѣсто дръжат М Лк 14.9 З А мѫжа мента  доброговѣна ... отъ бол҄ѣръска рода сѫща.  дръжꙙштѹ тъгда епарꙿшъскꙑ санъ. прведенъ же бꙑстъ людьм на епскѹпьство С 202.15 4. За чувство, настроение и под. — обхванал, обзел съм, владея някого жде бо хотѣн сѫпротвь бꙑва. то  дръжꙙштꙙѧ страст. ѹмъ плѣнѹ бꙑватъ С 334.5 дръжа же таковаꙗ неѹтѣшмаꙗ скрьбь. на мꙿнога врѣмена С 190.29 5. Придържам се [към определена религия, традиции и под.]; спазвам, съблюдавам [правила, норми] фарсе бо  вьс юде. аште не ѹмꙑѭтъ рѫкѹ търѫште не ѣдѧтъ. дръжѧще прѣдаане (е) старецъ М Мк 7.3 З ꙇ на мънога сѫтъ ѣже прѩсѧ дръжат. крьштенѣ стькльнцамъ  ъваномъ. ꙇ котъломъ  одромъ М Мк 7.4 З на врьбї посрѣдѣ ѧ обѣсхомъ сьсѫдꙑ своѧ. с рѣь гѫсл сврѣл. цѣвнца.  проаꙗ. с бо дръжаше ветъхо.  см пѣсн поꙗхѫ С 418.24—25 онъ же прмъ го оглас го словесꙑ дховънꙑм  бѣаста оба на многа лѣта тъно въꙁдръжан дръжꙙшта С 547.22 прꙁъвавъ же епскꙋпа солѹнъска града менемь ахола. пꙑтааше кѫѭ вѣрѫ дръжтъ С 197.18 повелѣнмъ же цѣсаремъ вьсѫдѹ по вьсе ꙁем. та дръжат кѹпꙿносѫштѫѭ вѣрѫ. отьца  сꙑна  свꙙтаго дѹха С 189.26 нъ прѣданѫѭ спрьва апостолꙑ вѣрѫ дръжмъ С 197.24 Почитам [памет и под]. вьс бо съшедъше сꙙ попове же  клрц ... сътворшꙙ праꙁдьнкъ велкъ. дръжꙙтъ же памꙙть свꙙтꙑхъ мошт С 219.22 рѣво дрьжат γαστρὸς κρατέω Постя, гладувам, въздържам се от храна по вьса же лѣта юност своѧ много полагааше спѣшен. рѣво же дръжат  велан прѣобдѣт С 279.19 вражьдѫ дрьжат ἐχϑραίνω Изпитвам вражда, ненавист; враждувам а л тꙑ съ клеврѣтомъ свомъ мѹдш. враждѫ дръжꙙ. како можеш т къ мрьнѣ трепеꙁѣ  господьн҄ С 422.7—8 дрьжѧ мѫтельство κρατοτύραννος Тиранин тѣмже потъштмъ сꙙ  мꙑсльѭ въ адъ дѣмъ. ꙗко да вдмъ. како тѹ тъгда дръжавоѭ крѣпъкоѭ. отънѫдь дръжтъ. дръжꙙштааго мѫтел҄ьство С 462.13—14 дрьжмъ бꙑт κατέχω, κάτοχος γίγνομαι Обхванат съм, обзет съм [от чувство, страст и под.]  нъ ꙗко мрьтвъ оцѣпааше. а дрѹгꙑ ѹжасомъ дръжмъ бѣ.  облѣдѣвъ лежааше С 466.15 тольма л ѡ мѫжѹ дръжмъ с невѣдѣнмь С 475.19 прьвѣ вьерашьнꙗаго владꙑка на крьстѣ бѣаше. нъ въскръсе нꙑнꙗ. такожде  с прьвѣ вьерашьнꙗаго. подъ грѣхомъ дръжм бѣахѫ С 495.12—13 а пршъдъша ꙁꙙт не прмьш. дръжмъ сꙑ похотѭ блѫда. по стнѣ събравъшъ. беꙁ мѫжьства.  въ срѣхъ словесехъ беꙁ ѹма днъ С 335.20 дрьжат гнѣвъ μνησίκακός εἰμι Обхванат съм от гняв аште бо і тъмѫ ꙇмамъ добрꙑхъ дѣлъ. гнѣвъ же дръжмъ вьсе въсѹе і ашютъ. ꙇ нікоегоже спсеньѣ сімі можемъ обрѣсті К 9b 16 аще кꙿто гнѣваетꙿ сѧ на братра своего. елкоже денъ гнѣвъ дръжтъ. толко да посттъ сѧ о хлѣбѣ о водѣ СЕ 104b 13—14 М З А СК О СП СЕ К С Гр κρατέω κατέχω ἔχω συνέχω κατακρατέω χειρίζω ἐπικρατέω χράομαι κρατύνομαι ἀσπάζομαι χειροϑετέω περιέχω дръжат Нвб държа [се] ОА ВА АК НТ Дюв НГер ЕтМл ЕтБАН БТР АР РБЕ ДА дръжа [се] остар диал ВА Дюв НГер ДА Срв Държаница МИ СНМБ Държан ЛИ Държанов ФИ Държански ФИ СтИл,РЛФИ