Исторически речник
отъ
отъ
предл
род
1. За обстоятелствени отношения
a) При означаване на мястото, откъдето започва дадено действие или се отделя, откъсва нещо: от
съ рее. лкъ еднъ съхождааше отъ ема въ ерхѫ
М
Лк 10.30
З
А
СК
егда ѹꙁьрте облакъ въꙁходѧщь отъ ꙁападъ. абе глете ѣ(к)ко тѫа грѧдетъ
М
Лк 12.54
З
бже ... не отъврь і мене отъ ліцѣ твоего
СП
50.13
дьньсь гъ хъ водѧтъ. ꙇ отъ сѫда на сѫдъ ꙇ сълѫтъ
К
10b 26
воводнꙑ слѹгꙑ ... отрѣшшꙙ го отъ ѫꙁъ
С
18.29
вьꙁьмѣте врата кнꙙꙁ ваш вьꙁьмѣте врата. не отврьꙁѣте бо нъ отъ самѣхъ основан вьꙁьмѣте ꙗ. скоренте прѣставте
С
465.5
отъ ... до
a) За определяне на крайните предели на разстояние в пространството, като се посочва изходният пункт: от — до
он же крѣплѣахѫ сѧ глѭште. ѣко раꙁвраштаатъ люд ѹѧ по вьсе юде. наенъ отъ галлеѩ до сьде
М
Лк 23.5
З
растръꙁавъше рꙁꙑ мѹ отъ вꙑѧ до ногѹ
С
62.1
сътворшꙙ же шьств ст. отъ реенааго мѣста до рѣкꙑ
С
60.4
b) При означаване на мястото, откъдето започва дадено действие с посока навън: от
ꙇ шедъше же бѣс отъ лвка. въндѫ въ свнѩ
М
Лк 8.33
З
А
въꙁносѩ облакꙑ отъ послѣдьнїхъ ꙁемлѩ. млънѩ въ дождь створ. їꙁводѩ вѣтръї отъ скровшть своїхъ
СП
134.7
по съконан же молтвꙑ дѹнѫ на нестꙑ дѹхъ гла мѹ. въ мꙙ га їу ха ꙁд отъ н҄еѧ
С
520.7
c) При означаване на произход: от
ꙇ се ꙁношаахѫ ѹмерошъ снъ ноѧдъ матер свое. ꙇ та бѣ въдова. ꙇ народъ отъ града мъногъ бѣ съ неѭ
М
Лк 7.12
З
А
ꙇ съшедъ съ нм ста на мѣстѣ равьнѣ. народъ ѹенкъ его. ꙇ мъножьство мъного люд отъ вьсеѩ юдеѩ отъ ерлма
М
Лк 6.17
З
А
СК
посъланъ анћлъ гавьрлъ ... къ дѣвѣ обрѫенѣ мѫжев. емѹже мѧ осфъ. отъ домѹ давдва
М
Лк 1.27
З
А
дѣвѣ стѣ прѣстѣ отъ рода цѣсарьса сѫшт. менемь марꙗ
С
10.22
бѣаше же тѹ гргор наньꙁанъскꙑ. ахол отъ солѹна
С
201.14
с ѹбо освѣштенꙑ отьцъ нашъ їѡаннъ. отъ арменъскааго нкополꙗ бѣ
С
278.17
бѣ нѣкто болꙙ лаꙁарь. рее отъ ванѧ. отъ вьс марѧ
С
312.30
d) При означаване на момент във времето, от който съществува нещо: от
жена сѫшт въ тоене кръве. отъ дъвоѭ на десѧте лѣтѹ ... коснѫ сѧ ... рꙁꙑ его. ꙇ абе ста токъ кръве еѩ
М
Лк 8.43
З
А
СК
мѣⷰ. декѧбрѣ. ҃а. днъ. ста прⷪрка. наѹⷨ. ⷳ. въ вторнⷦ. ҃ꙅ. неⷣ. ѿ полѹ
У
IIа 17
бъ въ малѣ ѹсъпе. ꙇ съпѧштѧѩ отъ вѣка. отъ адама въскрѣсі
К
12b 8
Срв.
С448.7
напса (же сѧ въ) лѣто отъ сътво(ренꙗ мро)у ҂ѕ҃. ҃ф ҃а нъд(кта ѕ҃)
СН
съ же в... црь ра(ꙁбїень б цремь васїлїемь) ѕ҃ ҃ф к҃ в҃ го лѣⷮ оть створенїа мра (въ клю ї ѹсъпе лѣто се)мѹ сходѧщѹ
В
отъ ... до
a) За определяне на крайните предели на даден отрязък от време, период: от — до
въ ношт же то творааше. наьнъ ност отъ веера дож до ꙁорь
С
550.9
сътворшꙙ же шьств ст... до рѣкꙑ. отъ аса девꙙтааго до свѣта
С
60.5
цѣсарьствова бо съмрътъ. отъ адама до мѡӱсѧ. рекꙿше до ꙁакона
С
351.26
Срв.
С10.5
С482.18
e) За означаване на причината за определено действие или състояние: поради, от
онъ же рее мъ. въвръѕѣте о деснѫѭ странѫ кораблѣ мрѣжѫ. обрѧштете. въвръгѫ же. ꙇ к томѹ не можаахѫ првлѣшт еѩ. отъ множьства рꙑбъ
М
Йо 21.6
З
А
рее же къ н҄мъ. бл҄юдѣте сѧ. ꙇ хранте сѧ. отъ всѣкого лхоꙇмѣ. ѣко не отъ ꙇꙁбꙑтъка комѹжьдо. жвотъ его естъ. о (погр. вм. отъ, Ягич, с. 109, бел. под линия) ꙇмѣні емѹ
З
Лк 12.15
положлъ есі ... ꙁемлѭ плодовітѫ въ слатінѫ. отъ ꙁълобꙑ жівѫщііхъ на неі
СП
106.34
ѹпѭтъ сѩ отъ обїлїѣ домѹ твоего. ї потокомъ пїштѩ твоеѩ напошї ѩ
СП
35.9
многѹ же асѹ мнѫвъшѹ. ньсоже отъвѣштаѭштема ма. отъ многꙑхъ бо мѫкъ не можааста глаголат
С
114.12
слꙑшавъ бож рабъ. ѹмлвъ сꙙ отъ благодѣт нападе на вꙑѫ го
С
526.11
въ асъ же прьвꙑ ношт. съклѣштаахѫ сꙙ отъ стѹден ст. тѣло мъ распадааше сꙙ
С
76.21
страдат
съ ... съшедъ съ нм ста на мѣстѣ равьнѣ. народъ ѹенкъ его. ꙇ мъножьство мъного люд ... страждѭште отъ дхъ нестъ ꙇсцѣлѣахѫ сѧ
М
Лк 6.18
З
А
СК
ав нꙑнѣ мⷧ҇сть твоѭ. на рабѣ твоемь семь. страждаѭщмь отъ недѫга
СЕ
25а 8
b) За означаване на основание: по, според, съобразно с
f) За означаване на основание: по, според, съобразно с
гла емѹ отъ ѹстъ твохъ сѫждѫ т ꙁълꙑ рабе. вѣдѣаше ѣко аꙁъ лвкъ ѣръ есмъ
М
Лк 19.22
З
А
вьсѣко бо дрѣво отъ плода своего поꙁнаатъ сѧ
М
Лк 6.44
отъ мохъ словесъ раꙁѹмѣш ꙗко творьцъ смъ дѹшамꙿ срьдьцемъ сьвѣдѣтел҄ь
С
393.13
g) За означаване начина на действие: от
онъ же отъвѣштавъ рее. въꙁлюбш га ба твоего. отъ вьсего срдца твоего
М
Лк 10.27
З
А
h) За означаване на промяната, прехода от едно състояние или чувство в друго: от
въстанѣте дѣте. отъ страст вь весел
С
470.13—14
подѣте отъсѫдѹ. отꙿ стьлѣньꙗ вь нестьлѣнь. отъ съмрьт въ жвотъ
С
470.10
въстанѣте дѣте отъсѫдѹ. отъ работꙑ въ свободѫ
С
470.15
аꙁъ же власъ въ ефесѣ сꙑ ... прѣпсахъ протлъковавъ отъ рѹмъска ѧꙁꙑка на гръескъ
С
114.25
2. За обектни отношения
a) При означаване на логическия субект на действието при страдателен залог: от
марѣ ... помаꙁа ноѕѣ свѣ ... храмна же сплън сѧ отъ вонѧ хрꙁъмꙑѩ
М
Йо 12.3
З
А
СК
въпрошенъ же бꙑвъ отъ фарсѣ. когда прдетъ цсрстве бже
М
Лк 17.20
З
посъланъ бꙑстъ анћлъ гавьрлъ отъ ба. въ градъ галлескъ. емѹже мѧ наꙁаретъ
М
Лк 1.26
З
А
въ дьн тꙑ. прде съ ... ꙇ кръст сѧ отъ оана въ ꙇорданѣ
М
Мк 1.9
З
аꙁъ же поставленъ есмъ цръ отъ него
СП
2.6
ї въꙁіде дꙑмъ гнѣвомъ его. огнь отъ него въспланетъ сѩ. ѫглье въꙁгорѣшѩ сѩ отъ него
СП
17.10
днеⷭ҇ влка. отъ раба кръщаетъ сѧ
СЕ
2а 17
бъ сна своего посъла раждаема отъ женꙑ
К
6b 5
повръгошꙙ на въстоьнꙑхъ странахъ. ꙗкоже ꙁѣденомъ бꙑт мъ отъ пьсь
С
538.26
с вьс ѧт бꙑвъше отъ воводъ. нѹждаахѫ ѧ жрьт бѣсомъ
С
69.17
бꙑвъ. еї лѣтъ. сротоѭ отъ родтел҄ь оставьнъ бꙑстъ
С
546.21
b) При означаване на обекта на действието при глаголи със значение ’моля, отделям се, отдалечавам се, крия се, пазя се, въздържам се, избавям се, излекувам се, очиствам се, освобождавам се’: от
къто съкаꙁа вамъ бѣжат отъ грѧдѫштааго гнѣва
М
Лк 3.7
З
А
о сцѣлѣвъшхъ отъ раꙁленъ недѫгъ
М
76а 16
рее же къ нмъ блюдѣте сѧ хранте сѧ отъ вьсѣкого лхомьствѣ
М
Лк 12.15
З
отвръꙃѣмъ отъ нас(ъ) го хъ
Е
21а 6
весь день млѹетъ. і ꙁаемъ даетъ праведьнꙑ ... ѹклон сѩ отъ ꙁъла і сътвор добро. ї жв вь вѣкъ вѣкѹ
СП
36.27
бѫдеш тꙑ оштаѧ многꙑ отъ бѣсъ. отъ ѧꙁь раꙁльнꙑхъ
С
236.2
ѹпꙿваѭ на н҄ь. ꙗко тъ ꙁбавтъ мꙙ отъ сѣт ловьꙙ. отъ словесе мꙙтежьна
С
70.23, 24
ꙙда молте сꙙ къ богѹ. да ꙁбавтъ прѣдѣлꙑ сѧ отъ неходꙙштхъ бѣдъ
С
569.19
раꙁѹмѣте ꙗко ѹже рее господь. не ѹботе сꙙ отъ ѹбваѭштхъ тѣлеса
С
175.16
просшꙙ отъ владꙑкꙑ благодѣт
С
54.25
обльігът пеаль. о ного ошьст ... л о нѣхъ кохъ напастехъ. мже отълѫꙗетъ сѧ отъ братѧ
ЗЛ
IIа 6
c) При означаване на източника, от който нещо се приема, получава: от
марѣ бо благѫѭ ѧсть ꙁбьра. ѣже не отъметъ сѧ отъ неѩ
М
Лк 10.42
З
А
СК
въ на ѹеннѣ (!) странъна раꙁлнаꙗ. не прѣлагате сѧ. добро бо благодѣтѫ ꙁвѣстоват срдца. а не брашнꙑ. отъ нхже не прѧшѧ полъꙃѧ хождъше
Е
33б 17
съ пріметъ благословественъе отъ гѣ
СП
23.5
не імѣахѫ хвалꙑ бѹ ꙇюдѣі. ꙇ егда пріімахѫ добро отъ него. скоро ꙁабꙑвахѫ
К
6b 19
вовода же повелѣ мѹ въврѣшт вь рѣкѫ. нъ вьꙁꙙшꙙ крьстꙗн отъ спекѹлатора
С
23.19
благо же прмше велко отъ ловѣколюбвааго ба
С
531.3
d) При означаване на едно цяло, от което се взема, отделя част: от
ꙇ вьꙁѧсѧ ѹкрѹхъ дъва на десѧте коша сплънь отъ рꙑбѹ
М
Мк 6.43
З
глѭ же вамъ. ѣко не мамъ пт юже отъ сего плода лоꙁънааго
М
Мт 26.29
З,А,
СК. Срв. Мк 14.25
М,З;Лк
22.18
М
З
съпоїте намъ отъ пѣснеї сонескъ
СП
136.3
Срв.
К7а 39
ꙗдѣѣше ѹбо отъ вьсего нъ по малѹ ꙁѣло
С
274.6
сѣдъше на трепеꙁѣ въкꙋсвъше вна. да аште добро бѫдетъ. то сладьцѣ пѭтъ отъ н҄его вьꙁвеселꙙтъ сꙙ
С
267.11
се бо мѣаше льствъ на ѹмѣ. да тъьѭ въкѹсꙙтъ отъ брашьна мѹ. обьштьнкомъ бꙑт вѣрѣ
С
58.11
тъгда повелѣ комсъ ... отъ пльт го ѹдꙑ отърѣꙁоват
С
231.17
аште л да небрѣжетъ пшенцꙙ лежат да не въсѣтъ отъ н҄еѧ. то оскѫдѣтъ пшенца
С
266.11
3. За определителни отношения
a) Приозначаване на произхода на нещо, източника, от който произлиза нещо: от
прѩсѧ вѣе отъ фнкъ. ꙇ ꙁдѫ протвѫ емѹ
М
Йо 12.13
З
А
СК
не бо сѧ маре. обрѣте бо благодѣтъ отъ ба
М
Лк 1.30
З
А
еваньћеліе отъ лѹкꙑ
М
78а 1
евⷸ оⷮ маⷴ҇ глаⷡ҇ ѕ҃ ҃ꙇ
А
140b 20
проповѣстъ сѧ еваⷢ҇ ѿ҇ црствꙗ по всеї вселенѣі. въ съвѣдѣтельство всѣмъ ѧꙁꙑкомъ
СК
Мт 24.14
їѡанна ꙁлатоѹстааго слово. отъ тлъкованꙗ еуаггелѧ. ꙗже отъ матеѧ о десꙙт дѣвцъ
С
368.23
пштѫ же на многа врѣмена отъ трѣвꙑ мѣаше растѫштхъ вь рѣцѣ
С
519.4
b) При посочване на съдържанието на нещо: от
боьстꙗ же обраꙁъ отъ дъвоего сего състотъ сѧ. ѹен доброестьнꙑ дѣан благꙑ
Х
IIВа 24
c) За определително–дистрибутивни отношения — когато един предмет или лице се отделя от подобните му: от
бѣ же ѹѧ съ на едномь оть соньмшть въ соботꙑ
М
Лк 13.10
З
А
сътвор мѧ ѣко едного отъ намънкъ твохъ
М
Лк 15.19
З
А
СК
да нікꙑже ѹбо отъ владꙑкъ ... ꙇсповѣдаѩ себе вѣрна срдцемь. далее отъстоітъ ба етеро псанꙑмь сімь
К
2b 26
въ днъ же отъ дꙿн ... по слѹжꙿбѣ црьквьнѣ. напрасно облакъ покрꙑ го свѣтлъ
С
570.5
гла мѹ правьдьнꙑ. вѣждъ. ꙗкоже ꙁдеш. н дного отъ ѹдовъ го врѣдш
С
554.18
колко отъ нашхъ омъ (!). на рат падошꙙ
С
91.11
кононъ же мънѣвъ ꙗко кꙿто сѫтъ отъ просꙙштїхъ. л отъ болї по обꙑаю прходꙙштїхъ. отврьꙁе мъ двьр
С
38.9
цї же отъ хрьстолюбьць вьꙁемъше тѣлеса. мъ муромъ помаꙁавъше. положшꙙ на мѣстѣ ꙁнаментѣ
С
67.8
наведе гь ѹжасть сьна адама. прїмъ дꙿно отъ ребрꙿ го. сътвор мѹ женѫ. отъ свохъ ѹдовъ
С
9.8
d) При посочване на материала, от който е направено нещо: от
глѭ бо вамъ. ѣко можетъ бъ отъ каменѣ сего. вьꙁдвгнѫт ꙙда авраамѹ
М
Лк 3.8
З
А
СК
ꙇ кѹпль плаштанцѫ сънемꙑ обтꙑ въ плаштанцѫ. ꙇ вълож въ гробъ. ꙇже бѣ сѣенъ отъ камене
М
Мк 15.46
вь вергахъ бѣхъ. се цѣсарь вѣньць отъ каменꙗ драгааго ношѫ
С
368.16
стъ наꙙ ... глаголат ... богꙑ лъже ... же сѫтъ дѣла рѫкѹ ловѣьскѹ. отъ камен отъ дрѣва творен
С
49.27
e) При сравнение — за означаване на онова, с коетосе сравнява: от
тѹ свꙙꙁанꙑ сакъ. свꙙꙁанꙑ древл҄е отъ авраама. въ хсовъ обраꙁъ
С
460.23
въ дал҄ѧ отъ
ἀπό, ἀπέχων, αὐτάρκως ἐκ
Далече от, на разстояние от
положшѧ [тѣло] на мѣстѣ. наротѣ. дъвою пъпьрштѹ въ дал҄ꙙ отъ рмъска града
С
185.13
ꙁде на млъанъно мѣсто ... пꙙть пьпршть же вь дал҄ꙙ отъ монастꙑрѣ
С
273.26
бѣаше правьдьнꙑ тъ мѫжь. нѫ слѹжъбѫ творт. варꙙштꙋ ност брашъно дѣлател҄емъ десꙙт пьпршть въ дал҄ꙙ отъ манастꙑрѣ
С
284.29
блаженꙑ же сава пеальнъ бꙑвъ въ ѹмѣ. отде трдесꙙтъ пьпрштъ вь дал҄ѧ отъ манастꙑрѣ
С
287.6
далее сътворт ьто отъ кого
ἀφίστημί τί τινος, ἀποδιώκω τι ἀπό τινος
Отдалеча, отстраня нещо от някого, изпъдя, прогоня
ꙇ весь поганъскꙑ беꙁбожьнꙑ обꙑа далее сътвор отъ мꙑсл его
СЕ
23b 20—21
вꙿсѭ напасть. ꙇ вꙿсе нашестве непрѣꙁнно. далее сътвор отъ раба твоего сего
СЕ
25b 6—7
дьнь отъ дьн
ἡμέραν ἐξ ἡμέρας
Ден след ден
въспоте гю блте імѩ его. блте день ото дьні спніего
СП
95.2
ммодетъ аша [асъ] отъ кого
παρέρχεται τὸ ποτήριον [ἡ ὥρα] ἀπό τινος
Отмине, размине се неприятност, опасност от някого
ꙇ пршьдъ мало паде нцъ молѧ сѧ глѧ. ѡе мо аште въꙁможьно естъ да ммодетъ отъ мене аша с
М
Мт 26.39
З
А
СК
прѣшедъ мало паде на ꙁемл молѣше сѧ да аште въꙁможъно естъ ммо детъ отъ него асъ
М
Мк 14.35
З
отъ горꙑ дож до долѹ
ἀπὸ ἄνωϑεν ἕως κάτω
От горе до долу, по цялата дължина
бꙑстъ по обꙑаю молꙙштѹ сꙙ мѹ въ полѹношт вдѣт юношѫ красна стоѧшта прѣдь н҄мь. облѣена въ котꙑгѫ льнѣнѫ. раꙁдъранѫ отъ горꙑ дож до долѹ
С
187.5—6
отъ горꙑ до нꙁъ [нꙁѹ]
μέσον
От горе до долу, по цялата дължина
ꙇ тъма бꙑⷭ҇ ... ꙇ слъньцю мръкъшю. ꙇ катапетаꙁма црьковнаѣ. раꙁдъра сѧ. на двое отъ горꙑ до нꙁъ
З
Лк 23.45А
отъ дъвою лѣтѹ нже по лѣтѹ
ἀπὸ διετοῦς καὶ κατωτέρω
От двегодишна възраст и надолу
тогда родъ ... ꙁб всѧ отрокъ сѫщѧѩ въ вѳлеем. въ всѣхъ прѣдѣлѣхъ еѩ. ѡтъ двою лѣтѹ нже по лѣтѹ
А
Мт 2.16
СК
Б
отъ ложеснъ
ἀπὸ μήτρας
От майчина утроба, от рождение
ѹтѹждені бꙑшѩ грѣшньніі отъ ложеснъ
СП
57.4
отъ младьньства
ἀπὸ νηπιόϑεν
От детство, от детска възраст
аꙁъ отъ младеньства крьстꙗнъ смъ
С
223.21
отъ обоѭдѹ
ἑκατέρωϑεν
Двукратно
нѹжда дьнесь сътворт обѣдъ. некл отъ обоѭдѹ вамъ ѹспѣхъ бѫдетъ. сеѧ трепеꙁꙑ насꙑтвъше сꙙ. нашхъ словесь сце отдете. съ страхомъ трепетомъ ... къ гръдѹѹмѹ ... прстѫпте комьканю
С
405.18
отъ послѣдьн҄хъ ꙁемл҄ѧ
ἐξ ἐσχάτου τῆς γῆς
От крайземя, от краищата на земята
въꙁносѩ облакꙑ отъ послѣдьнїхъ ꙁемлѩ
СП
134.7
отъ съложеньꙗ вьсего мра, отъ съложеньꙗ вѣкѹ, отъ наѧла вьсего мра
ἀπὸ καταβολῆς κόσμου, ἀπ᾿ ἀρχῆς κόσμου
От създаването [сътворението] на света
отъкрꙑѭ съкръвенаа. отъ съложенѣ вьсего мра
М
Мт 13.35
З
наслѣдѹте ѹготованое вамъ цсрстве. отъ съложенѣ вьсего мра
М
Мт 25.34
З,А,
СК. Срв. С 508.6
бѫдетъ бо тогда скрьбь велѣ. ѣкаже нѣсть бꙑла отъ наѧла вьсего мра доселѣ
М
Мт 24.21А
прдѣте блн оца моего. наслѣдѹте ѹготованое вамъ црство. отъ съложенѣ. вѣкѹ
СЕ
99b 12
отъ сътвор҄еньꙗ мра [мрѹ]
Според християнското летоброене — от времето на създаването [сътворението] на света
црь ра(ꙁбїень б цремь васїлїемь) ѕ҃ф҃к҃в҃ го лⷮѣ оть створенїа мра
В
напса (же сѧ въ) лѣто отъ сътво(ренꙗ мро)у ҂ѕ҃.: ф҃а҃. нъд(кта ѕ҃)
СН
М
З
А
СК
Б
ЗП
О
Н
У
Е
СП
СС
СЕ
ТФ
К
С
Р
Г
ЗЛ
Х
Вар
В
СН
Гр
ἀπό
ἐξ
παρά
ὑπό
διά
πρός
ἐπί
ἐν
κατά
εἰς
ἔξω
ἐξόπιστεν
ϑεν, Gen., Acc. и Abl.
отьтъ
одъ
ото
ѡтъ
ѡть
ѿ
оⷮ
оть
отꙿ
Нвб
от
ОА
ВА
НТ
Дюв
НГер
ЕтМл
БТР
АР
ДА