Исторически речник
градъI  [+]
NmosNmgsNmdsNmasNmEsNmis
градъ, градьградаградѹ, градовградъ, градьградаградомь, градомъ
NmlsNmvsNmopNmgpNmdpNmap
градѣградеград, градовеградъ, градь, градовъ, градовьградомъ, градомь, градовомъ, градовомьградꙑ, градовꙑ
NmipNmlpNmOuNmGuNmDu
градꙑ, градовꙑ, градъмградѣхъ, градѣхь, градохъ, градохь, градовохъ, градовохьградаградѹградома
градъ -а м 1. Град, голямо населено място ѣко съконьашѧ сѧ вьсѣ по ꙁаконѹ гню. въꙁвратшѧ сѧ въ галлеѭ. въ градъ сво наꙁаретъ М Лк 2.39 З А СК ѹенц бо его ошъл бѣахѫ въ градъ. да брашъна кѹпѧтъ М Йо 4.8 З А вдѣвъше же пасѫште бꙑвъшее бѣжашѧ  въꙁвѣстшѧ въ градѣ  въ селѣхъ М Лк 8.34 З А СК сего же ттла мъноѕ сѧ отъ юдѣ. ѣко блꙁъ бѣ мѣсто града. ідеже пропѧсѧ са М Йо 19.20 З А Б рѣна стръменѣ веселѧтъ градъ бж Е 26б 11 не мамъ бо съде прѣбꙑваѫща града. нѫ грѣдѫщаго въꙁскамъ Е 34а 13 вражьѣ оскѫдѣшѩ орѫжьѣ в конець.  градьі раꙁдрѹшілъ е СП 9.7 ѣко бъ спсетъ сіона. ї съꙁіждѫтъ сѩ граді їюдѣісті СП 68.36 стоѩште бѣахѫ ногъї нашѩ въ дворѣхъ твоїхъ їлмъ ... ꙁждема ѣко градъ СП 121.3 ꙇ посълавъ воѩ своѩ ...  градъ ꙇхъ ꙁажеже СЕ 106b 2 ꙇ се къде вь сіоновѣ градѣ. сътвор цсрѣ велкаго. вь немьже спсенье по срѣдѣ ꙁемлѧ К 13b 24 ꙁеро же бѣ о н҄емъже  градъ сътворенъ бꙑстъ С 90.3 стъ же въ прѣгꙑнѣхъ мѣсто то ... растоѧ отъ града попршть етꙑрь С 26.21 вьс же въ градѣ.  въ окрѫгън҄хъ вьсехъ жвѫшт. больнꙑѧ своѧ прношаахѫ к н҄емѹ С 531.19 в(ъ т) (о) (ж)де вьс л въ градѣ (мн)огѹ бьіт (събо)р(ѹ) брат ЗЛ Iб 4 Прен. Населението, жителите на един град. ꙇ се весь градъ ꙁдѫ протвѫ св М Мт 8.34 З А СК  тако на ѹтрꙗ вьсь градъ кѹпно съ архепскѹпомъ.  съ вьсѣмь клросомъ. съ хвалам  пѣсньм дѹховънꙑм. несошꙙ  праваждаѭште дож  до погребенꙗ С 208.20  вьсь градъ въꙁмꙙте сꙙ. отъ бꙑвъшааго страха С 22.15 Като част от название на град [в съчет. с прил. рмьскъ, солѹньскъ, втьлеемьскъ, кѵрестн҄ь, халкдоньскꙑ  др.]. отъ вітлеомьска града. прідетъ хъ А Йо 7.42 вовода же агрпъ вьлѣꙁъ въ амасїскъ градъ. съꙁъва старѣшнꙑ града С 17.6  обрѣтъ готовꙑ вьсѣдъ побѣже.  доде конска града  тѹ гонеꙁе С 51.5 шьдь ѹбо господнь еѧ вь курестнь градь.  повѣда кьнѧꙁѹ о нвѣ С 218.9 тъгда ѹбо ѹставъ ѹставшꙙ да  къснꙙтн҄ѣ града епскѹпъ. то жде старѣшнъство да матъ  тѫ жде ьсть. ѭже  рмъска града епскѹпъ. ꙁан҄е нареенъ бꙑстъ новꙑ рмъ С 202.23, 26 вовода трокондъ. въ ѹмрьштвен въпадъ. ѹстрьм сꙙ отъ антохскааго велкааго града. вь велкѫѭ тѫ пѹстꙑн҄ѫ прт.  цѣл҄ень прѧт отъ ка божꙗ. дошъдъ же халк҄доньскааго града ... не можааше ѹже напрѣждъ поспѣшт ... пѹст же мѫжꙙ жѹпанꙑ  сановтꙑ къ стѹмѹ. молꙙ го трѹдт сꙙ до халꙿк҄доньскааго града С 561.1—2, 4, 8—9 2. Крепост, градска крепостна стена вѣдомо да бѫдетъ вамъ. ꙗко отъ дьн҄ешьнꙗаго дьне аште да сꙙ обрꙙштетъ кто отъ васъ вънѫтрь града събраѧ въ цръкв правовѣрнꙑхъ. то съмрьтънѫѭ каꙁнь прметъ С 199.25 саторннъ же мѣаше село вьнѣ града. недалее града С 204.9 съ же градъ дѣлань бьіст(ь на ѹб)ѣжще  на спсене ї на жꙁнь бльгаромъ В 3. Градина ꙁде іс. съ ѹенкꙑ свом на онъ полъ отока кедрьска. ідеже бѣ градъ. въ ньже вьнде самъ.  ѹенц его СК Йо 18.1 ꙗкоже въ градѣ н смокꙑ бѫдетъ. н дѫбъ нкакъже многꙑѧ рад топлотꙑ  сѹхотꙑ. въꙁдꙋха лаврьскааго С 301.11 вьстан сѣвере  прд юже. провѣ градъ м да потекѫтъ добрꙑѧ вон҄ꙙ С 349.16 вдш двѧѧ сѧ коꙁꙑ  лен. стоѧштꙙ блꙁъ града С 224.18 м͠т же бл͠женаго кѡнстантіна, мнѡжьства мнѡга селꙿ же  градѡвь цр͠квамь ѿдасть,  на мнѡга стежанїа бессльна Конст. 435r.7. беꙁ града ἄπολις Без отечество, без родина  беꙁъ домѹ.  беꙁ града бꙑвъше отъвръгл сꙙ го бꙑшꙙ С 442.2 вьс  град κωμοπόλεις Села и градове ꙇ гла мъ дѣмъ въ блжьнѧѩ вьс  градꙑ М Мк 1.38 З А вьсьнꙑ градъ κωμόπολις Градец, паланка бꙑстъ нѣкꙑ отъшъльць. вь веснѣѣмь градѣ. порфурѡнъ нарцамѣ С 514.7 градъ остоꙗньꙗ [объстоꙗньꙗ] πόλις περιοχῆς Укрепен град благословественъ гі ѹдівілъ естъ мілость своѭ въ градѣ остоѣнъѣ СП 30.22 къто ведетъ мѩ въ градъ остоѣньѣ л къто наставтъ мѩ до ідѹмѣѩ не тꙑ лі бже СП 59.11 Срв. СП107.11 напьсат въ градъ πολιτογραφέω Впиша за гражданин някого послѹте (!) вьс наѱан въ вꙑшьн҄ градъ ерѹсалмъ.  вь сьѭ ношть.  достоно велства даровъ съхранень покажте С 496.23—24 пѹстъ [пѹстꙑ] градъ ῾Ερμούπολις, ἡ ῾Ερμουπολιτῶν πόλις Хермопол — град в Египет, близо до левия бряг на Нил савнъ кто менемь вь то врѣмꙙ сꙑ. пѹста града пръвꙑ блага рода сꙑ. славенъ же менемь крьстꙗнъ сꙑ. належꙙштꙙѧ рад бѣдꙑ. отъшъдъ вънъ гра [вм. града, Север., с. 74, бел. под линия] С 145.9 въ то же врѣмꙙ арꙗнъ кꙿто нарцамь. старѣшна бѣаше въ пѹстѣѣмь градѣ нарцамѣѣмъ С 146.8—9 свѧтꙑ градъ ἡ ἁγία πόλις Светият град, название на Ерусалим ꙇ шедъше ꙁ гробъ по воскръсновен его. въндѫ въ стꙑ градъ М 27.53 З А СК  помꙑ  въ свꙙтꙑ градꙿ. прведе къ блаженкѹ л архепскѹпѹ С 285.30 цѣсар҄ь [цѣсар҄ьствѹѩ] градъ Столица, метрополия прде нѣкто палатї. отъ цръствѹѭштааго сꙑ града ... доде же манастра ловѣка бжьꙗ С 562.7 толко бо бѣаше вьꙁлюбьнꙑ  славнꙑ градъ. ꙗкоже въторъ словѣѣше отъ цѣсарѣ града С 56.18 вꙑшьн градъ ерѹсалмъ ἡ ἄνω ᾿Ιερουσαλήμ Горният Ерусалим, небесата, висините [образно] послѹте (!) вьс наѱан въ вꙑшьн҄ градъ ерѹсалмъ С 496.23—24 градъ бож Небесния Йерусалим прѣславнаа въꙁг͠лаше се ѻ тебѣ граде б͠жї Конст. 433r.11. градъ бога жваего Небесния Йерусалим тѣмꙿже  въ прѣмрнꙑе прѣсел се нꙑ. въ гѻрнї ієрлⷭмь • въ сїѡнь горѹ нб͠снѹю • въ градь жваго б͠а Конст. 439r.20. вѣьнꙑ градъ Вечната обител, задгробният свят Въ мрь съй ѡт небꙑтїа пршъль єс; тѣмь нже до ꙁде стан, нъ подвѕай се найпае, донꙿдеже въ врата вѣномѹ градѹ прїдеш Кипр. 237.4. мат градомъ Витлеем Сьтецѣм се кь Вѳлеемѹ, матер градомь, юдо ѹꙁрѣт, вдмь вь врьтпѣ ꙁждтелѣ ꙗко младенца раждаема  рѹкама дѣвьскꙑма повваема Теоф. 273.7. Рим мнѡѕ же ѿ наротꙑхь рмꙿскꙑхь молнїа къ велкомѹ послаахѹ кѡнстантінѹ, єже не на мнѡѕѣ прѣꙁрѣт м͠тере градѡⷨ рмь Конст. 425v.38. рмьскꙑ градъ Рим Смь ѹбѻ сце съдѣанѡⷨ, рмꙿскомѹ градѹ въса дарова пръвꙿства  на древнюю того въꙁведе свободѹ, въсѣмь л͠кѡмь крⷭтное проповѣдѹе ꙁнаменїе Конст. 426v.30. нкомдскꙑ градъ Никомидия Своемѹ же ꙁетю лїкїнїѹ ксарѹ, гръьское ѿдасть наелство пртварающѹ се хрїстїанꙿствоват,  въ славнѡⷨ прѣбꙑват томѹ нкѡмдїсцѣⷨ градѣ Конст. 427v.40. Въ нкѡмдїсцѣмꙿ же градѣ такожⷣе на мѣстѣ вꙑсѡцѣ нарцаемѣмь жестѡко краснѹ въꙁⷣвже цр͠кѡвь ѿ лютаго маѯїмїана мѹенꙑмь Конст. 429r.18. пршъⷣ же въ нкомдїскꙑ градь, црⷭкꙑе  тѹ правлꙗаше вещ Конст. 437v.12. нкескꙑ градъ Никея нкскꙑ же въ вѳїнї постѕаахѹ градь Конст. 430r.16. въс въ нкскꙑ съхождаахѹ се градь Конст. 430r.30. константнь, константнъ градъ Константинопол Въ то ѹбо врѣмѧ слѹ сѧ  блаженномѹ Іѡаннѹ въ Кѡнстантїн градѣ бꙑт, ꙗкоже древнїй обꙑай прѣѧть ЙП 189.18. Бож(ь)стꙿвнаа слѹжба їже въ свѧтꙑхъ ѡтца нашего Іѡанна ꙁлатоѹстаго, архїепскопа Константнѣ града СЙЗ 357.3. градъ срѣдьць, срѣдььскꙑ градъ Средец Славословїю же обꙑномѹ сътворенѹ бꙑвшѹ, съ ьстїѫ прѣнесѡшѧ ъстнꙑѧ его мѡщ въ славнꙑй градъ Срѣдець ЙР 21.18. Божімь хотѣнїемь ꙗко прїдох въ прѣдѣлꙑ сїѧ  Срѣдеьскꙑй постгѡх градь ЙР 23.27. градъ трьновъ Град Търново болшѫѧ рад ьст  въ ѹтвръжденїе своего царства, прѣнест мѡщ прѣпобнаго ѡтца въ свой прѣславнꙑй градь Тръновь ЙР 23.21. прѣнест мѡщ прѣпобнаго ѡтца въ свой прѣславнꙑй градь Тръновь ЙР 23.23.  абїе посла къ патріархѹ своемѹ кѵрь Васлїѹ, сѫщѹ томѹ въ Тръновѣ велцѣмь градѣ ЙР 24.21. М З А СК Б ЗП Е СП СЕ К С ЗЛ В Гр πόλις κώμη μητρόπολις τεῖχος τείχη κῆπος παράδεισος Нвб град ОА ВА АК Бот НТ Дюв НГер МлБТР ЕтМл ЕтБАН БТР АР РБЕ ДА Срв Градът МИ СНМБ Град МИ ЙИв,БСМ Градище МИ БС,ТГ Градот МИ БМС