Старобългарски речник
раꙁѹмѣт 
раꙁѹмѣт -раꙁѹмѣѭ -раꙁѹмѣш св несв 1. Разбера, схвана схъ же не раꙁѹмѣшѧ ѹенц его прѣжде. нъ егда прослав сѧ с. тъгда помѣнѫшѧ. ѣко с бѣшѧ о немь псана М Йо 12.16 З А СК ꙇшедъ же не можааше глат къ людемъ. ꙇ раꙁѹмѣшѧ ѣко вдѣне вдѣ въ цркв М Лк 1.22А ꙇ скаахѫ ѩт   ѹбоѣшѧ сѧ народа. раꙁѹмѣшѧ бо ѣко къ нмъ рее пртъѫ М Мк 12.12 З. Срв.Лк 20.19 М З пае вьсѣхъ ѹѩштіхъ сѩ раꙁѹмѣхъ. ѣко съвѣдѣнѣ твоѣ поѹене мое сѫтъ СП 118.99 ї въꙁвѣстішѩ дѣла бжьѣ. ї тварь сего раꙁѹмѣшѩ. въꙁвеселітъ сѩ правьдьнікъ о гі. ї ѹпъваетъ на нь СП 63.10 се трѹдъ естъ прѣдо мноѭ доідеже вънідѫ въ свѩтіло бже. і раꙁѹмѣѭ въ послѣдьнѣа іхъ СП 72.17 раꙁѹмѣіте беꙁѹмьніі въ людехъ. ї бѹіі когда ѹмѫдріте сѩ СП 93.8 аще л естъ жвъ. т глетъ. ѣко нѣсмь добрѣ наѹенъ ꙁаконѹ бжью. н раꙁѹмѣлъ стнънꙑѩ вѣрꙑ крестьѣнъскꙑ СЕ 66b 24 нъ лѣпо стъ раꙁѹмѣт о семъ вьꙁлюбьн.  обраꙁъ прнесе смокв С 346.3 Вникна в смисъла на нещо, проумея. ꙇ рее ꙁахарѣ къ анћѹ. по есомѹ раꙁѹмѣѭ се. аꙁъ бо есмъ старъ  жена моѣ ꙁаматорѣвъш вь дьнехъ свохъ М Лк 1.18 З А слꙑш ѧдо ꙇ раꙁѹмѣ добрѣ. бъ еднъ естъ сътворе вꙿсѭ тварь. не мѣѩ н отъкѫдѹже наѧтꙿка. нъ самъ сꙑ наѧло вꙿсемѹ СЕ 67а 3 Досещам се. раꙁѹмѣѭ то сътворѭ. да егда оставленъ бѫдѫ отъ строенѣ домѹ прмѫтъ мѧ въ домꙑ своѩ М Лк 16.4 З Поумнявам, помъдрявам. млость і сѫдъ поѭ тебѣ гі. въспоѭ і раꙁѹмѣѭ вь пѫті непороьнѣ СП 100.2 пае старець раꙁѹмѣхъ. ѣко ꙁаповѣдеї твоїхъ вьꙁскахъ СП 118.100 ѡтъ ꙁаповѣдеї твоїхъ раꙁѹмѣхъ. сего раді вьꙁненавдѣхъ вьсѣкъ пѫть неправьденъ СП 118.104 2. Узнавам, научавам нтоже бо покръвено естъ еже не отъкрꙑетъ сѧ.  тано еже не раꙁѹмѣатъ сѧ М Лк 12.2 З А Б раꙁѹмѣ же народъ мъногъ отъ юде. ѣко тѹ естъ. ꙇ прдѫ не са рад тъкъмо. нъ да  лаꙁара вдѧтъ М Йо 12.9 З А СК вамъ дано естъ раꙁѹмѣт. танаа цсрствѣ. нбскааго. онѣмъ же не дано естъ М Мт 13.11 З ꙇ раꙁѹмѣвъ ѣко отъ област родовꙑ естъ. посъла  къ іродѹ сѫштю  томѹ въ рѹсалмѣ вь дьн тꙑ М Лк 23.7 З поставі гі ꙁаконодавьца надь нім. да раꙁѹмѣѭтъ ѩꙁꙑці ѣко лці сѫтъ СП 9.21 въ ꙁаповѣдехъ твоїхъ поглѹмлѭ сѩ. і раꙁѹмѣѭ пѫт твоѩ СП 118.15 хъ въ мрътвꙑхь съ німь сънідѣмъ да ѹвѣмъ і таінꙑ. ѩже тѹ. да раꙁѹмѣемъ бжѭ. таіна подъ ꙁемлеѭ юдеса К 13а 14—15 Срв. С449.16—17 ъсо рад порѫенѣ. да не въскорѣ раꙁѹмѣтъ льстьць танꙑ. ꙗко бо ꙁ дѣвцꙙ ꙁт црю С 245.23  се жена въ градѣ ꙗже бѣ грѣшьніца. раꙁѹмѣвъш ꙗко вьꙁлежтъ въ домѹ фарсеѡвѣ. прнесъш стьклѣнцѫ благовон҄ьнꙑ маст С 391.8 Зная. аште б раꙁѹмѣлъ въ дьнь съ тво. ꙇ тꙑ ѣже къ мрѹ твоемѹ. нꙑнѣ же ѹкрꙑ сѧ отъ оѭ твоею М Лк 19.42 З съкаж м гі конънѫ моѭ.  сло дънеі мохъ кое естъ. да раꙁѹмѣѭ есо лшѫ сѩ аꙁъ СП 38.5 тѣмь рее нколже л мене слꙑшасте. пророкомь глагол҄ѫшта. тогда раꙁѹмѣте ꙗко аꙁъ смъ глагол҄ꙙ пршълъ С 331.4 3. Познавам, разпознавам лѣтѹ же ꙁходꙙштѹ. раꙁѹмѣвъшѹ пѹстꙑн҄ѫ тѫ.  мѣсто ѹвѣдѣвъшѹ оть н҄егоже на вѣтрѣ прѣнесенъ бꙑстъ. обрѣте  пьпрштъ пꙙть отъ пештерꙑ С 289.24—25 не раꙁѹмѣшꙙ агг҄елꙑ славмааго.  пророкꙑ проповѣдамааго С 334.8 раꙁѹмѣмꙑ νοούμενος Познаваем прде къ смокв вдмꙑ ловѣкъ. бѣ же вьсьжде. же на н҄емъ раꙁѹмѣмо божьство С 345.6 4. Осъзнавам, давам си сметка за нещо раꙁѹмѣ ѣже т гл[...] дастъ бо т (гъ) раꙁꙋмъ о въсемъ Е 1а 8 къто прѣпрѣмѫдръ ї сѣхранітъ сі.  раꙁѹмѣѭтъ млості гнѩ СП 106.43 бо рабъ твоі хранітъ ѩ вънегда съхраніті ѩ въꙁданъе (!) много. грѣхъпаданьѣ къто раꙁѹмѣетъ СП 18.13 бже вѣдꙑ немощь. ꙇ ѹдобь погꙑбене рода ла. ꙇ мꙑсле нашхъ ѹмъ. авлѣѩ раꙁѹмѣѩ СЕ 24а 11 гі бже нашъ. давъꙶ петров слъꙁам покаане. ꙇ блѫдьнц отъпѹщене грѣхомъ. ѡправъдавъꙶ мꙑтара. раꙁѹмѣвъша своѣ прѣгрѣшенѣ СЕ 77а 13—14 жꙙтел҄ѣне же ѹслꙑшавъше плаа младеншта.  мат поѹвъш обрат сꙙ.  раꙁѹмѣвъш свого ꙁъла въскра съ вьсѣм С 43.23 вовода же раꙁѹмѣвъ множьство мꙙтежа.  ꙗко на н҄ь прдошꙙ. на помошть стааго конона С 50.29 с а бꙑ бꙑлъ пророкъ раꙁѹмѣлъ бꙑ. кака стъ пркасаѭштꙗ сꙙ мъ. ꙗко грѣшнца стъ С 393.2 лма бо ꙁъло вьмѣст сꙙ.  прѣдаан пр коньц бѣаше.  грѣхъ съвръш сꙙ. тъгда раꙁѹмѣ грѣхъ С 414.28 5. Почувствам, усетя, възприема със сетивата си ꙇ абе раꙁѹмѣвъ съ дхомь свомь. ѣко тако т помꙑшлѣѭтъ въ себѣ. рее мъ. то тако помꙑшлѣате въ срдцхъ вашхъ М Мк 2.8 З А СК Б ꙇ абе сѧкнѫ стоьнкъ кръве еѩ. ꙇ раꙁѹмѣ тѣломъ ѣко цѣлѣатъ отъ ранꙑ М Мк 5.29 З А СК У  н раꙁѹмѣхомъ. любъве ѫже матъ бъ в насъ Е 37а 10 не отъ кого ѹвѣдѣвъ. нъ отъ себе раꙁѹмѣвъ срьдьцевѣдьць бо сꙑ вѣстъ же въ ловѣцѣ С 404.14 распрострѣхъ съ пръстꙑ  око дѹшно.  двою ѹже дѣлесѹ раꙁѹмѣхъ. дръжахъ  вдѣхъ. обскахъ  ꙁьрѣахъ С 511.18—19 Образно. раꙁѹмѣвъ же с. лѫкавъство хъ рее. ъто мѧ окѹшаате ѵпокрт М Мт 22.18 ЗI, А, СК. Срв. Лк 20.23 М З тъгда своѭ сьвѣсть раꙁѹмѣвъ.  нкогоже сѫшта ѹтелꙗ прѣмѣн сꙙ С 415.5 Забележа, видя. ѡтъкръї о мо ї раꙁѹмѣѭ. юдеса отъ ꙁакона твоего СП 118.18 тае раꙁѹмѣвъ прѣстꙑ. лѣпотѫ тѣла свого. многꙑ радост спльн сꙙ С 140.27—28 тꙑ дръжанъ бꙑстъ оть мене. тебе вждѫ пльтѣнꙑма ома. тебе раꙁѹмѣѭ вѣрьнꙑма ома С 505.13 Обръщам внимание на нещо. ѣко не раꙁѹмѣшѩ дѣла гнь і дѣлъ рѫкѹ его. раꙁоріші ѩ і не съꙁіждеші іхъ СП 27.5 і рѣшѩ не ѹꙁьрітъ гь. ні раꙁѹмѣетъ бъ іѣковль СП 93.7 не раꙁѹмѣт a) ἀγνοέω Не разбирам он же не раꙁѹмѣшѧ гла. ꙇ боѣахѫ сѧ въпрост  М Мк 9.32 З. Срв.Лк 9.45 М З  праꙁдьнъствѹ сѫботьнѹѹмѹ отъмьштаѭтꙿ. а ѹдодѣаню съпаса не раꙁѹмѣѭтъ С 396.28 b) ἀγνοέω, ἀπογιγνώσκω Не зная, не познавам се ѹбо хоборꙿц творѣахѫ. не раꙁѹмѣѭште пропнама. пае же вол҄еѭ ослъпꙿше. тварь же не раꙁѹмѣ свого ꙁждтелꙗ  творьца С 484.26, 27 дѣѣш л нъ стъ на хананестѣ ꙁем богъ. а нъ вь егуптѣ. аште  вꙑ не раꙁѹмѣте С 366.12 не вѣдѣхъ тѧ. ꙇ братрьѩ своеѩ не поꙁнахъ. ꙇ снꙑ своѩ не раꙁѹмѣхъ К 2а 5 не раꙁѹмѣѩ Неволно, несъзнателно ꙇ не раꙁѹмѣѩ съгрѣшхъ. волеѭ л не волеѭ. съпѧ. л бьдѧ. лхоѭ ѣдѭ. ꙇ пѣнъствомь СЕ 68а 16 не раꙁѹмѣѩ сѧ ἀπερινόητος Непонятен, непостижим мо богъ неꙁдреенꙿнъ стъ  невьнꙙтъ.  не раꙁѹмѣѧ сꙙ.  несповѣданъ невдмъ сꙑ С 21.10 раꙁѹмѣт раꙁѹмъ γιγνώσκω σύνεσιν Ставам разумен, поумнявам ꙇ ба ꙇлва ѹбоѩтъ сѧ. ꙇ раꙁѹмѣѭтъ дхомь блѫдѧште раꙁѹмъ. а ръпъштѫштеі наѹѧтъ сѧ послѹшат К 1а 13, 14 Срв. С325.20—21, 22 тако м стъ раꙁѹмѣт ὠς ἐμοὶ δοκεῖ Така ми се струва комсь рее старꙿе. тако м стъ раꙁѹмѣт ꙗко крьстꙗнъ с С 223.19 раꙁѹмѣт сѧ М З А СК Б У Е СП СЕ К С ЗЛ МЛ Гр γιγνώσκω ἐπιγιγνώσκω συνίημι νοέω ὑπονοέω εὐνοέω κατανοέω μανϑάνω καταμανϑάνω αἰσϑάνομαι χωρέω ἔχω λόγον [вар. ἐπίσταμαι] Нвб разумея, разумявам остар ОА ВА АК НТ Дюв НГер ЕтМл БТР АР ДА